Το Ευρωπαϊκό εργατικό κίνημα στο Μεσοπόλεμο
Σ. Ι. Σεφεριάδης
Πάντειο Πανεπιστήμιο
Το κείμενο αυτό βασίζεται σε εισήγηση που έγινε στο Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά
Δικαιώματα, Στέκι Μεταναστών-Κοινωνικό Κέντρο, Τσαμαδού 13 (α
όροφος), Τετάρτη 28/3, 20:00
Ευχαριστώ θερμά τόσο για την πρόσκληση όσο και –κυρίως— για το θέμα: οι
εργατικοί- κοινωνικοί αγώνες, το ευρωπαϊκό εργατικό κίνημα στο μεσοπόλεμο. Πρόκειται
βέβαια για ένα κυριολεκτικά απέραντο θέμα, τόσο βιβλιογραφικο-ιστοριογραφικά (και
μια απλή μόνο καταγραφή εύκολα γεμίζει αρκετούς τόμους) όσο και θεωρητικά, και δεν
ξέρω αν στο χρόνο που έχω στη διάθεσή μου θα καταφέρω να ανταποκριθώ –θα το
προσπαθήσω. Είναι λοιπόν ένα θέμα απέραντο αλλά και ένα θέμα τεράστιας σημασίας·
για μια σειρά λόγους:
Ο πρώτος είναι η παράδοξη (ή ίσως όχι και τόσο
παράδοξη) επικαιρότητα που έχει στις μέρες μας ο Μεσοπόλεμος. Πρώτα απ’ όλα
είναι μια περίοδος βαθιάς –όσο και οικουμενικής— κρίσης: οικονομικής,
κοινωνικής αλλά και πολιτικής. Οι γενιές της μεταπολεμικής οικονομικής άνθισης στην
Ευρώπη τείνουμε συχνά να το παραβλέπουμε (ακόμα κι όταν το γνωρίζουμε) αλλά
ό,τι ζήσαμε εμείς (ίσως και οι γονείς μας) δεν αποτελούν παρά ένα μικρό (και με
μακροσκοπικούς όρους –με όρους μακράς διάρκειας- ένα σύντομο) ειδυλλιακό
διάλειμμα στην ιστορία του καπιταλισμού, το οποίο ανεπιστρεπτί εξαντλήθηκε και
παρήλθε. Ο καπιταλισμός δεν είναι –δεν μπορεί να είναι- τριμερείς
διαπραγματεύσεις Κράτος Πρόνοιας και κοινοβουλευτική δημοκρατία (με όλες της
έστω τις ατέλειες): είναι εφιαλτικό βιοτικό επίπεδο, είναι εντεινόμενες
ανισότητες, είναι βία… Ο μεσοπόλεμος όλα αυτά τα εικονογραφεί και σε μια τέτοια
περίοδο ταχύτατα επιστρέφουμε.
Επιπλέον (και συναφώς), ο Μεσοπόλεμος μας δίνει χειροπιαστά
απτή την επιβεβαίωση του ότι Κράτη υπάρχουν
για να εμπεδώνουν και να αναπαράγουν κυριαρχίες· και ότι σε περιόδους κρίσης
και κοινωνικής αντίστασης αυτό το πραγματοποιούν ανατρέχοντας στην απώτατη
ουσία τους _στη χρήση των λεγόμενων «ειδικών ένοπλων σωμάτων». Αυτό είναι σε
τελική ανάλυση Κράτος (κι αυτό το γνωρίζουμε, αλλά η «κοινοβουλευτική μας εξοικείωση»
-για να μην πω κάτι βαρύτερο, συχνά μας
κάνει να το ξεχνάμε και να έχουμε άλλου είδους, πλην έωλες προσδοκίες… Αρχίζει
–έχει αρχίσει εδώ και καιρό— αυτό να ξαναγίνεται πρόδηλο: όχι στη θεωρία, αλλά
στην πράξη. Γίνεται πρόδηλο στο συνοπτικό ευτελισμό συνταγματικών δήθεν
εγγυήσεων· στη διαρκή περιστολή των δικαιωμάτων· στη γιγάντωση της επιθετικής
προληπτικής καταστολής…
Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι για τους οποίους η
μελέτη του Μεσοπολέμου είναι συναρπαστικά ζωντανή και επίκαιρη. Δείχνει πριν
και πάνω απ’ όλα τα τεράστια αποθέματα δύναμης των «από κάτω», των
κυριαρχούμενων. Αποκαλύπτει εύρωστα, τολμώ να πω ηρωικά, κινήματα απλών
ανθρώπων (εργατών, αγροτών, άνεργων) να υψώνουν την φωνή τους, να δίνουν
τιτάνιες μάχες και κάποτε να φτάνουν
κυριολεκτικά μια ανάσα από τη μεγάλη έφοδο, σε συνθήκες απείρως δυσμενέστερες
από τις σημερινές. Ίσως αυτό το τελευταίο (περί «συνθηκών») να ακούγεται
εικονοκλαστικό και ενδεχομένως παράταιρο, όμως θέλω να το τονίσω διότι το
πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε άνθρωποι και συλλογικότητες όπως η δική μας δεν
είναι (όπως και στο Μεσοπόλεμο δεν ήταν) πρόβλημα «αντικειμενικών συνθηκών»,
αλλά πρόβλημα πολιτικής. Κι αυτό είναι ένα πικρό –αλλά για το λόγο αυτό και
εξακολουθητικά επίκαιρο— μεσοπολεμικό μάθημα: Πώς αν δεν εκτιμηθεί και δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα το πολιτικό
πρόβλημα ελλοχεύει ο κίνδυνος της ήττας και του φασισμού. Όλοι γνωρίζουμε
και διόλου δεν χρειάζεται να επεκταθώ για το ότι και αυτό το σημείο γίνεται κάθε μέρα –αν όχι ώρα— που περνάει χειροπιαστά
αισθητό…
Όμως η γενική νότα και, αν μου επιτρέπετε, η οπτική
γωνία μέσα από την οποίο θεωρώ ότι πρέπει να μελετούμε και να αναστοχαζόμαστε
πάνω στη μεσοπολεμική εμπειρία του εργατικού κινήματος (που ως έννοια είναι
βέβαια πολύ ευρύτερη από τον απλό συνδικαλισμό ή την αμιγώς εργατική ταυτότητα
ως στατιστική κατηγορία απογραφικών επετηρίδων) είναι μια οπτική –να πω μια
έκφραση— «προωθητικά αισιόδοξου προβληματισμού». Ενέχει και αυτό κινδύνους
βέβαια, αλλά απηχεί κάτι που πιστεύω διαπνέει και οφείλει να διαπνέει κάθε
μελέτη, κάθε ανάλυση και κάθε δράση: το πραξιακό πρίσμα. Πως όσες και όποιες
και αν είναι οι δυσκολίες, οι αμφιβολίες και ίσως οι πρόσκαιρες αναδιπλώσεις
(και κάποτε απογοητεύσεις) μας, ζούμε σε μια εποχή που –μπροστά στα μάτια μας—
η πολιτική εκρήγνυται. Και πως όσο μικρές και αν είναι οι δυνάμεις μας (α) η
δυνάμει επιρροή τους είναι εντυπωσιακά πολλαπλάσια και (β) πως η κατάλληλη
διάταξη και αξιοποίησή τους μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα που ούτε κι εμείς
οι ίδιοι δεν μπορούμε να φανταστούμε. Να θυμίσω ίσως εδώ κάτι από Λένιν. Να
θυμίσω την ομιλία του στην ελβετική σοσιαλιστική νεολαία τον Ιανουάριο του
1917, όπου έλεγε «εμείς της παλιότερης γενιάς μπορεί να μη ζήσουμε να δούμε τις
αποφασιστικές μάχες τη επανάστασης» –και
βέβαια σε ένα μήνα ο Τσάρος είχε ανατραπεί…
b
Προτού μπω στο κυρίως θέμα μου, επιτρέψτε μου όμως να πω κάτι από την
οπτική του μελετητή, από την οπτική μιας κριτικής
ιστοριογραφίας. Η μελέτη της εμπειρίας του εργατικού κινήματος (στο
μεσοπόλεμο, αλλά και γενικότερα) είναι κλάδος που τα τελευταία χρόνια – περισσότερο
από οποιονδήποτε άλλο, και βέβαια διόλου τυχαία— έχει απειληθεί ως συνεκτικό
αφήγημα. Η πολιτική ιστορία, η ιστορία του Κράτους δεν εξέλειπε, ίσα-ίσα κάθε
τόσο ανασημασιοδοτείται και αναπροσαρμόζεται –και μάλιστα επιθετικά· αλλά η
εργατική ιστορία (μέσα από λογιών-λογιών κατά κανόνα φτηνά ευρήματα) φθίνει και
αποσιωπάται ως φαντασιακή και ανερμάτιστη. Πρόκειται για ιδεολογία, και μάλιστα
ιδεολογία της μεθοδολογικά χειρότερης υποστάθμης. Εκλαμβάνοντας την έννοια
«εργατικό κίνημα» με την απαραίτητη ευρύτητα (ως λόγο, οργάνωση και δράση
κυριαρχούμενων στρωμάτων), οφείλουμε πιστεύω να ανασυγκροτήσουμε το συνολικό
της αφήγημα –την ιστορία της δράσης των απλών ανθρώπων ως έλλογων υποκειμένων
με επίδραση καθοριστική στη διαμόρφωση της πραγματικότητας. Δεν έχουμε δηλαδή
να κάνουμε εδώ με κατακερματισμένες
σπουδές μνήμης, αλλά με ζωντανή και σημαίνουσα ιστορία. Είναι κι αυτό, πιστεύω,
εξαιρετικά σημαντικό….
Με τον τρόπο αυτό, επιδιώκοντας να δώσω όχι τη
λεπτομέρεια (άλλωστε αυτό σε μια σύντομη παρουσίαση δε γίνεται), αλλά το
συνθετικό αφήγημα, σκέπτομαι να οργανώσω κι αυτά που έχω να πω. Και πάλι να
προειδοποιήσω πως ό,τι πω δεν μπορεί παρά να είναι «λίγο» και, υπό μια έννοια
ευτελές. Έχει σημασία για μένα να το τονίσω, διότι η ιστορία των κοινωνικών
αγώνων έχει απίστευτο βάθος και τέτοιο εύρος διαστάσεων που, αν πάει κανείς να
την κλείσει σε μια λογική εγκυκλοπαιδικού λήμματος ή εγχειριδίου, και την απειλεί και την διαστρέφει αλλά και
την προσβάλλει. Ό,τι πω λοιπόν δεν είναι παρά εκκινήσεις και προκλήσεις: σε
καμιά περίπτωση δεν ολοκληρώνουν τη συζήτηση, απλώς την ξεκινούν…
Ο μεσοπόλεμος βέβαια ξεκινά από το τέλος του πρώτου πολέμου: του σημείου
όπου γίνεται για πρώτη φορά καθαρό ό,τι αργότερα (και πολύ περισσότερο στις
μέρες μας) θα δεσπόσει στην πολιτική των «από κάτω»: τον αδήριτο πολιτικό
εξανδραποδισμό (και η έκφραση είναι ήπια) της καταστατικά και επί της αρχής σύννομης
πολιτικής στρατηγικής –και μ’ αυτό αναφέρομαι βέβαια στο νομοτελειακό σύρσιμο
της σοσιαλδημοκρατίας στα δόκανα του ιμπεριαλιστικού πολέμου.
 |
Η γαλλική Union Sacrée (1914)
|
 |
| Carl Legien |
Είναι σημαντικό να ξεκινήσει κανείς με την εμπειρία
της Σοβιετικής Ένωσης για 3 βασικούς λόγους::
(1)
για το χαρακτήρα της επικράτησης των
Μπολσεβίκων και του εγχειρήματός τους (που ο ύστερος σταλινισμός τόσο
διαστρέβλωσε –αν όχι εξαφάνισε)·
(2)
γατί αυτή η εμπειρία διαμόρφωσε το
γενικό πλαίσιο των μεσοπολεμικών αγώνων· και τέλος
(3)
γιατί ο γρήγορος γραφειοκρατικός (αλλά
και –αναπόφευκτα— πολιτικός) εκφυλισμός
της σοβιετικής ηγεσίας έριξε βαριά σκιά (αν δεν προδίκασε κιόλας) την αρνητική
έκβαση σε όλα ανεξαιρέτως τα χειραφετητικά εγχειρήματα της Ευρώπης, από τα
Βαλκάνια και τη Βρετανία της δεκαετίας του ’20 μέχρι το Γαλλικό Λαϊκό Μέτωπο,
την άνοδο του φασισμού και τον Ισπανικό εμφύλιο τη δεκαετίας του ’30.
Δεν έχω επιλογή βέβαια παρά να είμαι αφοριστικά επιγραμματικός. Ορισμένα
μόνο σημεία:
·
Η Οκτωβριανή επανάσταση δεν ήταν πραξικόπημα, αλλά επαγγέλθηκε
τη διευρυμένη αναπαραγωγή της εμπειρίας της Παρισινής κομούνας __αυτό ήταν τα
σοβιέτ: ταυτόχρονα όργανα πάλης και
διακυβέρνησης που θα επιχειρούσαν τη σύζευξη νομοθετικής και εκτελεστικής
εξουσίας στη βάση άμεσα εκλεγμένων και ανακλητών αντιπροσώπων σε τόπους
διαβίωσης και εργασίας. Είναι η εμπειρία των συμβουλίων (που το κίνημα των
πλατειών έφερε –ασφαλώς ατελώς— και πάλι στη μνήμη μας) που έμπρακτα αίρουν την
εμπιστοσύνη τους στο εγγενώς μη αντιπροσωπευτικό και φαύλο αστικό κοινοβουλευτισμό
της μη λογοδοσίας. Στο πλαίσιό τους υπήρχε η ρήτρα Partmax: ότι κανένας κρατικός
αξιωματούχος δεν θα αμειβόταν με μισθό μεγαλύτερο από αυτόν του ειδικευμένου
εργάτη.
·
Η επανάσταση ποτέ δε φαντάστηκε για τον
εαυτό της ότι θα μπορούσε να επικρατήσει σε μια μόνο χώρα (όπως θεωρήθηκε
αργότερα) –γι αυτό άλλωστε και ο τίτλος «Σοβιετική Ένωση». Είναι η μόνη κρατική οντότητα στην ιστορία
χωρίς γεωγραφικό και εθνολογικό προσδιορισμό. Και πάλι λίγο Λένιν από την 4η
επέτειο της εξέγερσης, το 1921:
Εμείς
κάναμε την αρχή. Πότε, ποια ημερομηνία και ώρα, και το προλεταριάτο ποιων
ακριβώς χωρών θα ολοκληρώσει αυτή τη διαδικασία δεν έχει και τόση σημασία. Το
σημαντικό είναι ότι ο πάγος έσπασε, ο δρόμος είναι ανοιχτός, ο τρόπος, το πώς
αυτό μπορεί να γίνει έχει φανεί…
Λίγο αισιόδοξο, όμως –λογικά—
πέρα για πέρα αληθές.
 |
21 στρατοί εισβάλλουν στο νεαρό σοβιετικό κράτος
|
·
Βασιζόμενος σε αυτήν ακριβώς την πρώιμη
νομενκλατούρα, ο Στάλιν θεσμοποίησε τη δικτατορία του. Είναι όμως ενδιαφέρον να
δούμε ότι το έπραξε βάζοντας στο κόμμα, τη διετία ’25-’26 200,000 νέα μέλη
–πολιτικά άσχετους, ακριβώς για να πνίξει τις αντιστάσεις στο εγχείρημά του. Η
υπόλοιπη ιστορία είναι γνωστή: οι διωγμοί με κορυφώσεις το ’26-’27, το ’28 και
ολόκληρη τη δεκαετία του ’30. Θα πω μόνο ότι το 1939, από τα 1,5888,852 μέλη
του ΚΚΣΕ, μόνο 1.3% ήταν μέλη και το 1917. Αυτοί είχαν εκτοπιστεί ως
αντεπαναστάτες τροτσκιστές και αναρχικοί…
·
Όπως είπα και προηγουμένως, οι συνέπειες
της εξέλιξης αυτής για το παγκόσμιο κίνημα υπήρξαν κολοσσιαίες. Όπως η
επικράτηση της Οκτωβριανής επανάστασης έδωσε ώθηση σε επαναστατικά κινήματα
σχεδόν παντού στην Ευρώπη, έτσι και ο εκφυλισμός της την καταδίκασε… Αλλά ίσως
αυτό να φανεί καλύτερα μέσα από μια πιο επιλεκτική εξιστόρηση…
b
Καθώς το ζήτημα είναι οικουμενικό, προτείνω να συζητήσουμε χρονολογικά (όχι
τόσο με βάση τη σημασία των εθνικών εμπειριών, που είναι μια ενδιαφέρουσα
εναλλακτική, αλλά με βάση το χρόνο…). Θα σας μιλήσω, λοιπόν, με άξονα τις
δεκαετίες και τις πολιτικές στρατηγικές που μεταλλάσσονται στο διάβα τους. «Στρατηγικές»
είναι ο κρίσιμος όρος: γιατί, σε πολύ μεγάλο βαθμό υποστηρίζω, εξηγούν, είναι
κρίσιμοι επεξηγηματικοί παράγοντες για την ερμηνεία της έκβασης της ευρωπαϊκής
επανάστασης κατά το Μεσοπόλεμο.
 |
Rosa Luxemburg Karl Liebknecht
|
Πριν
βγει η δεκαετία του ’10 είχαμε βέβαια την ήττα των εξεγερτικών εγχειρημάτων στη
Γερμανία και την Ουγγαρία. Η μεγάλη ελπίδα του σοσιαλισμού ήταν, βεβαίως, η «ρεφορμιστική»
Γερμανία και άλλες χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Ο πόλεμος και οι πραγματικότητές
του πράγματι βρήκαν γρήγορη διεκδικητική και θεσμική αποτύπωση στο γερμανικό εθνικό
περιβάλλον. Το 1916 ξέσπασαν πάνω από 600 απεργίες και, ενώ το 1914 μόνο o Karl Lliebknecht (ο
αταλάντευτος σύντροφος της Ρόζας Λούξεμπουργκ), είχε καταψηφίσει τις πολεμικές
πιστώσεις, το ’15 ο αριθμός ανέβηκε στο 43 (από ένα σύνολο 108). Τον Ιανουάριο
του 1917 οι ιδεοτυπικοί θεωρητικοί του ρεφορμισμού, ο Κάουτσκι και ο
Μπέρνστάιν, έφυγαν από το SPD για να συγκροτήσουν το USPD που ήταν,
πλέον, κατά του πολέμου. Την ίδια περίοδο στη Γαλλία είχαμε έκρηξη στη συνδικαλιστική
συμμετοχή από 400,000 το ’12, σε 1,200,000 το ’18, σε 2,000,000 το ΄19. |
Ναυτική ανταρσία στο Κίελο
|
 |
Εξέγερση Μαρτίου
1921
|
Τραγικά, η Γερμανική επανάσταση ηττήθηκε. Ας το
επαναλάβω, όμως: από ανυπομονησία, όχι από
δόλο… Αυτό έχει σημασία διότι ό,τι έμελλε να επακολουθήσει, με την
καταστατικά σεχταριστική «Τρίτη Περίοδο» του 1928 ήταν απολύτως δόλιο __και αν
δεν προκάλεσε, ασφαλώς μέγιστα συνέτεινε στην άνοδο του φασισμού. (Όμως στο
σημείο αυτό θα επανέλθω)…
Οι πρώτες 2 δεκαετίες του αιώνα βίωσαν και άλλες απέλπιδες –κάποιες ανυπόμονες,
κάποιες υπερβολικά περιχαρακωμένες— προσπάθειες.
·
την ουγγρική Σοβιετική δημοκρατία του
1919
·
τα ιταλικά εργατικά συμβούλια των ετών
’20-’21
·
το γενικό Βαλκανικό δράμα
·
τη μεγάλη Βρετανική ανακατάταξη με την
ιστορική απεργία του ’26
Ας τα δούμε επιγραμματικά:
 |
Béla Kun
|
 |
Ιταλικός Νότος , 1920
|
Στην
Ιταλία ο φασισμός ήρθε γρήγορα, μόλις τον Οκτώβριο του 1922. Όμως όλο το
προηγούμενο διάστημα, στα χρόνια ’19-’20 (το biennio rosso), είχαμε προσχώρηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος στην
Κομουνιστική Διεθνή και πρότυπα εργατικά συμβούλια στο Τορίνο και στο Μιλάνο, ενώ
καταλήψεις γης γίνονταν παντού στο Νότο. Είχαμε όμως και εδώ τεκμήρια επαναστατικής ανυπομονησίας (με παραινέσεις
αγροτικής κολλεκτιβοποίησης), σε έναν περίεργο συνδυασμό με περιορισμούς και διστακτικότητα
στην εργατική μαχητικότητα. Έτσι, μετά από μια εκρηκτική ανάπτυξη της εργατικής
συνομοσπονδίας CGL (από
321,000 το ’14 σε 2,200,000 το ’20), τον Ιούλιο –πριν την άνοδο του φασισμού—
μια γενική απεργία που συγκαλέστηκε ήταν αποτυχία, και η συνδικαλιστική
ενεργοποίηση κατέρρευσε. Το 1922 η εργατική συνομοσπονδία είχε το 1/5 των μελών
της του 1920, και το 1923 το 1/10. Το νεαρό ΚΚ ήταν ακόμα πολύ αδύναμο για να
διαδραματίσει ρόλο. |
Κατάληψη και εργατικά συμβούλια στην Fiat, 1920
|
 |
Alexander Stamboliiski
|
 |
G. Dimitrov
|
 |
Βουλγαρία: η αποτυχημένη εξέγερση του Σεπτεμβρίου 1923
|
 |
1926: η Βρετανία παραλύει
|
Εφεξής ο ρόλος της σοβιετικής γραφειοκρατίας
καθίσταται (αν δεν ήταν ως τότε) καθοριστικός (και, αν μου επιτραπεί να πω, η
επίδραση του πολιτικού της σκεπτικού, λεξιλογίου και πρακτικών μας
καταδυναστεύει ακόμα και σήμερα)… Μιλώ για την πολιτική της Τρίτης Περιόδου και
αργότερα τη δεκαετία του ’30 (αλλά και πολύ αργότερα –τολμώ να πω ως τις μέρες
μας) της πολιτικής του Λαϊκού Μετώπου __που αυτά
έφεραν, επέτρεψαν στο φασισμό να επικρατήσει…
Προτού σταθώ (πάντα επιγραμματικά) στα πολιτικά αυτά
μοτίβα, να τα αντιπαραβάλω προκαταρκτικά με ό,τι ο μαρξισμός αντέταξε στην
πρώιμη ανυπομονησία των γερμανών, βαλκάνιων και ιταλών μαχητών: την πολιτική
του Ενιαίου Μετώπου –που
επιγραμματικά αποδίδεται με το κάλεσμα «βαδίζουμε χώρια, χτυπάμε μαζί». Οι
επαναστάτες δεν νερώνουν το πρόγραμμά τους, δεν νερώνουν ποτέ τα λόγια τους
_αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κλείνονται σε γυάλινους πύργους ιδεολογικής
καθαρότητας. Τι κάνουν; Προτείνουν δράσεις _δράσεις για τους μετανάστες,
δράσεις ενάντια στο φασισμό, δράσεις για να πέσει μια κυβέρνηση. Και εκεί ξεχωρίζει η ήρα απ’ το στάρι. Αν οι
αβανταδόροι (οι έννομοι συνταγματικοί ριζοσπάστες της «ευθύνης») αποδεχτούν την
πρόταση (που δύσκολα, βέβαια, θα την αποδεχτούν), τότε θα αποκαλυφθούν ως
αναντίστοιχοι με τις εξαγγελίες τους. Αν την απορρίψουν θα μπουν σε πρόδηλη κρίση
ή, τουλάχιστον, δε θα μπορούν να λένε τόσο ξεδιάντροπα ό,τι αλλιώς
ισχυρίζονται. Αποτιμώντας τις αιτίες των πρώιμων ηττών, αυτό υποστήριζε ο
μαρξισμός στις αρχές της δεκαετίας του ’20.
Τι έγινε όμως στη συνέχεια;
Η Γερμανική καταστροφή στις αρχές της δεκαετίας του
’30 οδήγησε σε πολιτική αναπροσαρμογή. Όμως αυτή δεν ήταν της λογικής του
ταξικού Ενιαίου Μετώπου –αλλά κάτι ξένο , εξίσου αλλότριο, ανόητο και έτι
βλαπτικότερο (που επιβιώνει ακόμα και σήμερα δίνοντας υπόσταση σε μικροαστούς
τυχοδιώκτες και καριερίστες –συχνά πανεπιστημιακούς και άλλους «ανθρώπους των
γραμμάτων και των τεχνών» --εντός πολλών βέβαια εισαγωγικών), την πολιτική του Λαϊκού Μετώπου –της προγραμματικής,
δηλαδή, υποχώρησης προκειμένου να συναφθεί καταστατική συμμαχία με αστούς
ριζοσπάστες (δρώντες που εμπλέκονται και κινούνται στο κίνημα όχι για να το
προωθήσουν, αλλά για να το εκμεταλλευτούν)…
 |
Απεργοί εργάτες της Renault: Μάιος-Ιούνιος 1936
|
 |
| Casas Viejas, 1933: πτώματα αγροτών |
b
Καμία λοιπόν έφοδος στο μεσοπολεμικό ουρανό δεν επέτυχε… Στην πολλαπλώς
πλημμελή αυτή εισήγηση φαίνεται ότι καθοριστικό ρόλο έπαιξαν
πολιτικο-προγραμματικές, οι «υποκειμενικές» όπως λέγαμε παλιά αβελτηρίες, όχι οι «αντικειμενικές συνθήκες». Όμως
και σήμερα που μιλούμε (σχεδόν έναν αιώνα μετά) πάλι τις συνθήκες επικαλούμαστε
για τις δυσκολίες μας –πάλι αυτές «φταίνε». Και πάλι –κι αυτό είναι
κυριολεκτικά τραγικό— στους ίδιους πολιτικούς δρόμους φαίνεται κάποτε ότι
κινούμαστε:- της έωλης ανυπομονησίας
- του εκνευριστικού κοινοβουλευτικού
κρετινισμού (θα πρόσθετα των δημοσκοπήσεων)
- της υποτίμησης, διασπάθισης και
γραφειοκρατικής (όπως και καριερίστικης) εκμετάλλευσης του κινηματικού
δυναμικού των «από κάτω»
 |
| Casas Viejas, 1933: πτώματα αγροτών |
Μπορούμε αυτό να το αποτρέψουμε; Μπορούμε να το αλλάξουμε; Εκεί θα ήθελα να
μπορεί να κάνει συμβολή αυτή η συζήτηση. Σε κάθε περίπτωση, όμως –να πω
τελειώνοντας— ότι από αυτό θα κριθούν
όλα. Και δεν υπάρχει τίποτε απολύτως που να προδικάζει μια αρνητική έκβαση. Ίσα-ίσα.
Υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για το
ακριβώς αντίθετο…
